Prije dvadeset šest godina u BiH je završen rat, ali antagonizujuća, pa nerijetko i ratna retorika ni do dana današnjeg nije prestala krojiti živote građana. Nezadovoljstvo, iako isuviše tiho, iskazuju oni koji bi, prije svega, željeli biti građani, a tek potom Srbi, Bošnjaci ili Hrvati.
Sobzirom na to da potenciranje nacionalnih ideja od strane etnonacionalnih političkih elita iznova budi konflikt s građanskim, postavlja se pitanje kako pomiriti ova dva koncepta, te da li je to uopšte moguća misija.
– Teška, pa čak i gotovo nemoguća misija – riječi su kojima je sociolog Nemanja Đukić na samom početku za Srpskainfo prokomentarisao ovu temu.
Nacionalni identitet je, prema njegovim riječima, dominantniji u odnosu na građanski, s obzirom na prirodno-kulturno-istorijsku poziciju države.
– Građanski identitet podrazumijeva identifikaciju grupe na osnovu teritorije političkog poretka, a etnički identitet je strategija da se grupa ljudi identifikuje na osnovu zajedničkog porijekla, predaka, tradicije, kulture. Pošto ovdje imamo etničku diferencijaciju, nemoguće ih je poistovjetiti, odnosno pomiriti – smatra Đukić, lijepeći nacionalnom identitetu epitet “intenzivniji, jači i noseći”, za razliku od građanskog koji je, kaže, sekundaran.
Heterogeno društvo
Ako ćemo realno posmatrati situaciju, dodaje, onda moramo osvijestiti činjenicu da do pomirenja neće doći ni u skorijoj, pa vjerovatno i daljoj budućnosti.
– Da je BiH homogeno društvo bili bismo mnogo srećniji i imali bismo manje problema, ali s obzirom na to da je krajnje heterogeno, i etnički i religijski, onda moramo polaziti iz te pozicije – rekao je Đukić i dodao: “prosto rečeno, ne možemo idealizovati”.
Objašanjava da, ipak, u ovom pomirenju ne leži ključ funkcionalne države, jer je to, prema njegovim riječima, instrumentalno racionalna aktivnost, koja zavisi od (ne)sposobnosti političara.
– Politička sposobnost je da funkcionalno organizuje međuljudske odnose i to je nešto sasvim odvojeno od identiteta. Međutim, kod nas grupe ljudi koriste različite psihološke momente da bi ostvarili ličnu ili grupnu korist, pa to onda produbljuje krizu. Politika se kod nas stalno svodi na etnička pitanja, iako nema veze s tim – tvrdi Đukić.
Šovinizam i malograđanstvo
Da je potpuno pogrešno razdvajati ideje građanskog i nacionalnog, smatra univerzitetski profesor Đorđe Vuković. Prema njegovim riječima, demokratija zahtijeva oba koncepta, ali se prvobitno moraju očistiti od “ideologizma, šovinizma, malograđanstva i predrasuda”.
– Oba koncepta zahtjevaju zaštitu ličnih i kolektivnih prava, slobodu misli, parlamentarizam, visok nivo demokratske političke kulture… Protivnik sam narativa u Republici Srpskoj i Bosni i Hercegovini koji se bore protiv jednog od ta dva koncepta. Oni se međusobno prožimaju i kao takvi čine zdravo demokratsko društvo – rekao je Vuković za Srpskainfo.
– To što se u BiH pod “građanskim” podrazumijeva nešto što je antinacionalno, samo je iskrivljena interpretacija onih krugova koji propagiraju drugu vrstu nacionalizma ili građanizma, koji je vrlo providna i štetna politička ideja – smatra on.
Mišljenja je da je za razvoj demokratije u Republici Srpskoj i BiH nužno da se iz ta dva koncepta ono najbolje uzima, razumijeva i provodi.
Balans
Doktor političkih nauka, Vlade Simović, smatra da je u ovom trenutku najvažnije održavanje balansa između tri nacije. Mišljenja je da svaka druga politika vodi ka sukobu.
– Najbolje se ponašati u skladu s Dejtonskim sporazumom, u cilju očuvanja mira. Mi smo u Dejtonu uspostavili balans između podeljenih nacija, taj balans čuva mir dvadeset šest godina i jako je bitno ne otvarati bilo kakvu revizuju tog balansa, iz razloga što je trenutno svaka opcija građanskog potpuno neprihvatljiva – zaključio je Simović za Srpskainfo.
SRPSKA I IZRAEL
Sociolog Nemanja Đukić je, komentarišući načine na koje bi se mogla izgraditi funkcionalna država, napravio zanimljivo poređenje Republike Srpske i Izraela.
– Republika Srpska ima površinu kao Izrael, a tri, četiri puta manje stanovnika. U Izraelu je sve sama pustinja, u Republici Srpskoj nema nigdje pustinje, sve plodna zemlja. Izrael u toj pustinji proizvodi hranu, zadovoljava potrebe pet miliona ljudi i izvozi hranu, a mi uvozimo krompir, čačkalice, vodu, sve… – istakao je Đukić, navodeći da je to već političko pitanje, za razilku od indentita, koji može biti, a ne mora.
Srpska info/ Sanja Krasić