Veliki udarac
U okviru svoje nove trgovinske politike, američki predsjednik Donald Tramp (Trump) odredio je carine na uvoz iz Bosne i Hercegovine (BiH) u iznosu od 35%, dok je za Srbiju nametnuta još viša stopa od 37%.
Ove mjere dolaze u kontekstu najavljene osnovne carinske stope od 10% za većinu zemalja, dok je za Evropsku uniju (EU) utvrđena carina od 20%. Zašto su BiH i Srbija suočene sa znatno višim tarifama u odnosu na evropski blok i osnovnu stopu? Šta stoji iza ovakve odluke?
Trampova administracija, poznata po zaštitničkoj ekonomskoj politici pod sloganom „Amerika na prvom mjestu“, koristi carine kao alat za smanjenje trgovinskog deficita i podršku domaćim proizvođačima. Iako BiH i Srbija nisu među najvećim trgovinskim partnerima SAD-a, visoke stope od 35% i 37% ukazuju na specifične ekonomske ili političke razloge. Stručnjaci pretpostavljaju da bi uvoz iz ovih zemalja, poput proizvoda namjenske industrije ili namještaja, mogao biti viđen kao konkurencija američkoj industriji, što je podstaklo strože mere.
Pored ekonomskih faktora, geopolitički odnosi igraju ključnu ulogu. BiH i Srbija, zemlje Zapadnog Balkana koje nisu članice EU, imaju različite trgovinske i političke veze u odnosu na evropski blok. Srbija, na primjer, ima značajne ekonomske odnose sa Kinom i Rusijom, što bi moglo objasniti nešto višu carinu od 37%. Slično tome, BiH, iako manje izražena u globalnoj trgovini, može biti pod uticajem sličnih percepcija o njenim međunarodnim partnerstvima. EU, sa carinom od 20%, očigledno uživa povoljniji tretman zbog svog statusa ključnog saveznika i trgovinskog partnera SAD-a, gdje prekomerne tarife rizikuju ozbiljne uzvratne mere.
Trampova najavljena osnovna stopa od 10% trebalo je da bude polazna tačka, ali odstupanja za BiH i Srbiju sugerišu da ove zemlje nisu svrstane u „neutralnu“ kategoriju. Moguće je da SAD vide njihov trgovinski odnos kao nepovoljan ili da žele da izvrše pritisak za političke i ekonomske ustupke, poput otvaranja tržišta za američke proizvode. Taktički potez ili simbolički gest, visoke carine mogle bi biti i pregovaračko sredstvo u širim odnosima sa regionom.
Dok zvanična obrazloženja iz Bele kuće izostaju, pitanje ostaje: da li su BiH i Srbija kolateralna šteta Trampovog trgovinskog rata sa globalnim rivalima ili postoji dublji razlog za ovako oštre stope? Jedno je sigurno – ove tarife će imati značajan uticaj na ionako krhke ekonomije Zapadnog Balkana.